O kroku w chmury.

"Historie podniebne" Jakub Małecki  8,5/10

Pod moim nieba skrawkiem, co od krawędzi dachu do krawędzi, i od lewej przeszłej strony do prawej przyszłej, pod tym dzisiaj niebieskim jak oczy ufnego dziecka, zasiadł Jakub Małecki i opowiada. I nie jest w jego opowiadaniach ani niebiesko, ani leniwie czerwcowo, ani ufnie. Boleśnie jest, cicho i głośno, na wdechu jest, duszno, prosto przecież, a skrzywiona wychodzę z każdej ostatniej kropki.

Podniebny lot z umierającym ojcem, któremu radość przyniesie słodka wywrotka. 

"Oprócz zajmowanie się domem mama wychowywała dwóch synów: tatę i mnie. Tata był z nas dwóch tym młodszym." (str.10)

Pęd trzykołowcem przez Manilę, w której próżno szukać pocieszenia w kolekcjonowaniu światów i zadawanych w głowie śmierci. 
Fantastyczne Pająki, które rodzinnie rozpleniają głód i szaleństwo. 
"Potem wariowali. Kilka dni i nie dało się już z nimi zamienić ani słowa. Bełkotali tylko i gestykulowali, jakby coraz bardziej wściekli na samych siebie, jakby zakneblowani od środka." (str.35)
Apokaliptyczna, zapętlona wędrówka z zapachem rabarbaru w tle. 
Podzielone na osoby, z samotności zapraszanie w swój świat postaci zupełnie niezrozumiałych, martwych nawet. 
I jeszcze inne opowieści o wierze i niewierze w cuda, o synach, o ojcach, miłościach nieporadnych i straconych. I o listach do nieba.

Te "Historie podniebne" to siedem etiud z Małeckiego i jego wyobraźni. Niezdecydowania co do formy, gatunku, poszarpanej, puentowanej treści. Opowiadania, które ustępują dla mnie emocjonalnością długim formom, ale stanowią, przed kolejnym daniem głównym, niby drobne, ale jednak niezwykle smakowite pokuszenie. Opowieść po opowieści, te krótkie, bardzo odmienne wzloty, każą zbierać puzzle w jedno, niezmienne wrażenie, że talent Autora to rzecz od boga, od losu, a czasem i od manilskich strachów nie na lachy.

..."Tymczasem czuję, że się od samego siebie odrywam, i że się już z powrotem z tym wszystkim, co przeżyłem, nie zdołam skleić, że ta pustka w głowie już się nie wypełni, a skóra wokół wenflonu nie zabarwi z powrotem na kolor żyjącego człowieka."... (str.99)

Różnorodność, typowa dla Małeckiego prostota przechodząca w niebywale wnioski, zakończenia, zamykające sceny. I tak, miałam zostawić sobie "Historie Podniebne" na kiedyś, na letnie wieczory, podzielić może na przesmaczne, odrębne fragmenciki. No tak, miałam...

Wydawnictwo Sine Qua Non, 2019
Cykl: SQN Originals
Liczba stron: 160

O Polsce naszej powszedniej.

"Teoria opanowywania trwogi" Tomasz Organek  8/10

"Dobry kamuflaż to obietnica dostatniego życia oraz powszechnego szacunku." (str.24)

Czy tylko ja zauważam wśród czytelników niepohamowana niechęć do oświeceniowej wszechstronności? Zdajemy się przypisywać osobom z artystycznego świata konkretne, związane z początkiem ich medialnego istnienia miejsce, i z wytrwałością krytykujemy jakiekolwiek próby wtargnięcia na inne twórcze poletko. Wychodzimy z założenia, że po muzyku należy spodziewać się rozrywki współmiernej do jego brzmienia i koncertowej energii.
Tymczasem tutaj zamiast Organka - muzyka, dostajemy Tomasza Organka - znakomitego debiutanta literackiego. I będę, Drodzy Państwo, broniła jego "Teorii opanowywania trwogi" całym czytelniczym sercem.

Drogi pogodzonego z szarością codzienności, zrezygnowanego Borysa, i cholerycznie niegodzącej się na życiowe porażki Anety, krzyżują się już po raz drugi. Z platonicznej, szkolnej miłości, która kazała nazwać ją wiele mówiącym zdrobnieniem Nieta, Aneta stała się niespodziewanie, na kilka dni, całodobową towarzyszką bohatera. Osobą, która wyrywa go z codziennego marazmu prosząc, by towarzyszył jej w powrocie na rodzinny Wolin. Nie jest to powrót miło sentymentalny, wracają tam by kobieta mogła zamknąć pewien, nie przywołujący dobrych wspomnień okres w życiu.

"Rażące niedopatrzenie sprzed lat, okrutna niesprawiedliwość, zaniedbanie czy tak zwane zwykłe zrządzenie losu, stawiające matkę i córkę na rozbieżnych krańcach zdrowego rozsądku." (str.218)

Po drodze stanie się dramatycznie, będą pościgi, broń i gangsterzy, ale nazwanie tej książki kryminałem byłoby zdecydowanym nieporozumieniem. Jest to bowiem - pełna wewnętrznych rozterek, niechęci do współczesności i walki z samym sobą - powieść drogi, miłości i nieszczęsnego zatopienia się we śnie, który nie ma szans na przetrwanie na jawie. 

"Szła zima i było ciemno. Sny o miłości, sny niespełnione, sny dzienne, niedospane w nocy, niedostępne na jawie sny o sensie lub świętym spokoju, zdrowiu, pomyślności i dla dzieci, i dla siebie, i żeby to jakoś miedzy nami było, i żeby się powodziło, wszystkie one wymykały się z okolicznych domów zimn.a mgłą." (str.343)

Organek pisze znakomicie. Przeskakuje z zadumy w euforię, piętnuje językiem, który najlepiej oddaje krytykowane miejsca, stany, osoby, zaś o miłości, czy może nadziei na nią, pisze subtelnie, najpiękniej. Znajduje miejsce na zacytowanie lub wspomnienie Bukowskiego, Kerouaca czy Stachury. W zależności od rozdrapywanej rany obleka ją w nazwiska i obrazy z wielkiej sztuki, bawi się muzyką (a jakże) i literaturą. Będąc znakomitym obserwatorem naszej nieco gnuśnej, polskiej rzeczywistości ( jak w częściach "Święto" i "Niedziela") ma czas na wzburzony sarkazm, dojrzałe choć pełne żółci postrzeganie rzeczywistości.

Wypada powiedzieć zdanie, którym niektórzy bywają urażeni. To nie jest powieść dla wszystkich. To nie jest książka, jakiej mogliby spodziewać się fani muzycznej twórczości Organka. Nie będzie tutaj opowieści o celebryckim świecie ani chwalenia się dokonaniami płytowymi. Chociaż... dla osób, które z uwagą słuchają tekstów piosenek, oczywistym będzie połączenie głębi przekazu autora zarówno w krótkich, wyśpiewanych formach jak i w premierowej powieści.
Nie jest to też książka dla szerokich mas. To książka dla poszukujących Organka w Organku. Tych, którzy chcą rozwinięcia jego myśli w formie innej od dotychczasowych. I dla tych, którym nieobce jest zniechęcenie korpoświatem, współczesnością mającą nas - Anety i Borysów za nic, wieczna udręka niespełnionych planów rodzinnych czy uczuciowych. I pozwolę sobie wysnuć wniosek, że najbardziej jest dla osób, które jak ja dzielą z Tomaszem Organkiem lata urodzenia, rozumieją każdy cytat i odwołanie, a dodatkowo, jak pisze autor, wiecznie odbierają bolesne "lekcje etyki i moralności od dwudziestolatków". 

"Doświadczenie wprowadza niepotrzebny zamęt, każe babrać się w czymś tak nieprzyzwoicie ludzkim jak rozdarcie, niepewność, natura, dylemat, niuans, a na to przecież nikt nie ma czasu." (str.31)
Proszę o następną książkę Panie Tomaszu, to było znakomite doświadczenie.

Wydawnictwo W.A.B. (GW Foksal), 2019

Liczba stron: 352

dziękuję za egzemplarz Wydawnictwu W.A.B.

O Alicji w krainie magii.

"Księżyc będzie pierwszym umarłym" Karina Bonowicz  8/10

Recenzja przedpremierowa.
Premiera: 19 czerwca 2019.

To książka, która pozwoliła mi przekroczyć kolejny czytelniczy próg. Ba, śmiem twierdzić, że nawet dwa progi jednocześnie. Jest to bowiem literatura młodzieżowa, której zwykle, moje zepsute doświadczeniem serce, z ironią pokazuje plecy. Co więcej, jest to fantasy, z którym każde poprzednie spotkanie kończyłam po zaledwie kilku stronach. A tutaj niespodzianka jakich mało. Czytając pierwszy tom serii "Gdzie diabeł mówi dobranoc" Kariny Bonowicz, bawiłam się znakomicie. I jeśli mam dla relaksu wybrać po stokroć powielane thrillery, oparte na znoszonych, obyczajowych, sztucznie pompowanych problemach albo tego typu sympatyczną i znakomicie napisaną opowieść z krainy przyległej czarom, ja wybieram "Gdzie diabeł mówi dobranoc".

Młodziutka Alicja, trafia pod skrzydła nieco szalonej ciotki, zamieszkującej miejsce o frapującej nazwie Czarcisław, w rok po tragicznej śmierci rodziców. Śmierci, która okaże się nienadzwyczajna, wręcz typowa dla wybranych mieszkańców miasteczka, w którym przyjdzie jej odtąd mieszkać i chodzić do szkoły. Bardzo współczesna, daleka od wszelkiego rodzaju wierzeń, zawierzeń i religii nastolatka, z rezerwą podejdzie do rewelacji głoszonych przez znaczną ilość mieszkańców, w tym ciotkę.

To lekkie podejście zmieni Czarci Okrąg, bezwiednie narysowany na początku książki przez bohaterkę. Pozwoli on zatrzymać się, zastanowić nad zasłyszanymi rewelacjami, a potem stopniowo odkryć swoje pochodzenie, uwierzyć w moce, które wykpiwała i podążyć drogą, którą zgotował dla niej los. Ów los połączył w XI wieku przodków Alicji i jej czworga kolegów z klasy, tajemnym czarcim zaklęciem, którego przez wieki nie dane było odwołać kolejnym pokoleniom. 

"Jeżeli czwórka potomków założycieli pochodząca z jednego pokolenia opowie się przeciwko diabłu i odwoła rytuał odwołujący, klątwa zostanie złamana. Potomkowie zostaną pozbawieni magicznych mocy, a następne pokolenia będą już wolne od tego brzemienia." (str.61)

Tego, czy Alicja i pozostali 17-latkowie zdołają dokonać tego, co nie udało się przez poprzednie wieki, nie dowiemy się w właśnie czytanym pierwszym tomie, zatytułowanym "Księżyc będzie pierwszym umarłym", niemniej autorka rozbudzi w nas tak wielkie zainteresowanie, że podążymy z ochotą za kolejnymi częściami.

To, co tak przyciąga do tej czytelniczej nowości, to fenomenalne zgranie fantasy opartej na naszych, słowiańskich wierzeniach z poczuciem humoru i kpiną z traktowanych tutaj jako pokrewne, światowych romansów 'wampiro/strzygo/wilkołakopodobnych'. Kiedy tylko łapiemy się na chęci porównania, autorka zbija nas z pantałyku żartem, ironią, wyśmianiem owych podobieństw. Co zaś do wspomnianej słowiańszczyzny, to autorka bardzo rzetelnie posiłkuje sie innymi opracowaniami, sprytnie przemycanymi w rozmowach, listach, w momentach, gdy Alicja potrzebuje wyjaśnienia niejasnych dla niej sytuacji. Pojawiają się zatem wyjątki z "Religii Słowian" A. Szyjewskiego czy "Polskiej demonologii ludowej" L. Pełki.
Znakomicie zredagowany tekst rozbija na zdania momenty trwogi, budząc grozę i niepewność. Jest tu zatem miejsce dla każdego z uczuć, które czynią książkę porywającą lekturą.

"Alicja zacisnęła powieki.

Zaraz coś się wydarzy...

Zaraz...

Już za chwilę..." (str.560)

To naprawdę wyjątkowo dobrze napisana literatura rozrywkowa, idealna na letnie, pełne relaksu wieczory. Polecam spragnionym uśmiechu, bystrego żartu, lekkiego puszczenia oczka w stronę "Zmierzchu" i jemu podobnych, oraz odniesień do wierzeń, które nie są obce znawcom podań słowiańskich. I oczywiście zapraszam do sięgnięcia wraz ze mną po kolejne tomy. Mimo, że nadal pozostaję zaskoczona tak świetnym wrażeniem, jaką pozostawiła we mnie literatura zupełnie obcego mi gatunku.

Wydawnictwo Initium, 2019

Cykl: Gdzie diabeł mówi dobranoc. tom1

Liczba stron: 571

Dziękuję Wydawnictwu Initium za egzemplarz książki.

 

 

O ludzkiej przedziwności.

"Opowiadanie bizarne" Olga Tokarczuk 6/10 

 

Olga Tokarczuk zdobyła międzynarodowe uznanie dzięki pięknemu językowi, tworzącemu rozbudowane, kwieciste zdania, dzięki ciekawym formom opowieści oraz skupieniu się na uniwersalnych, szeroko pojętych ludzkich problemach. Nie jest inaczej w opowiadaniach, po które sięgnęłam w formie audiobooka.

Skoro opowiadania zostały nazwane "bizarnymi" należało spodziewać się czegoś innego, niezwykłego, odmiennego i odrębnego. I faktycznie tak jest. Opowiadania podane zostały w różnorodnych formach a ich treść daleka jest od obyczajowości powszechnie spotykanych krótkich form literackich. Przemierzamy z autorką ścieżki czasowe od dalekiej przeszłości, przez teraźniejszość, po wyimaginowaną przyszłość, futurystyczne wizje świata i społeczeństw.

Wspomniana już forma zaskakuje różnorodnością - od króciutkich, omalże kilkuakapitowych opowiastek, wręcz przypowieści, jak na przykład "Szwy" czy "Przetwory", przez opowieści snute nieco archaizowanych językiem w formie dziennika, relacji, jak "Zielone dzieci", aż po dłuższe opowieści skupione na, nie tyle wydarzeniach, co odczuciach bohaterów, jak w dwóch ostatnich opowiadaniach - "Góra wszystkich świętych" i "Kalendarz ludzkich świąt".

Wydawać by się mogło, że opowiadania autorki skupione będą na treściach bliskich jej samej, miejscach jej znanych, doświadczeniach życiowych. I pomimo, że tak nie jest, że Olga Tokarczuk mocno odbiega od potocznie przyjętej normalności i powszedniości, najbardziej charakterystyczną cechą opowiadań znów zdaje się być uniwersalizm. 

Podobnie jak w innych nagrodzonych, czy nominowanych do nagród utworach autorki, esencję stanowi stawianie pytań, które są równie istotne dla całej ludzkości. Każdy naród, każdy pojedynczy człowiek, każda jednostka bez względu na wiek czy pochodzenie, mogłaby poczuć się zobrazowana, dotknięta, poruszona "Opowiadaniami bizarnymi". Tłumaczenia na inne języki nie odebrałyby im wartości i z pewnością zapewniłyby zrozumienie poruszanych w nich kwestii.

Opowiadania nie kończą się żadnymi wnioskami. Tu nie ma puent, nie ma morałów. Tutaj każdy zostanie zawieszony w zakończonym nagle finałowym punkcie opowieści. Sami sobie stawiamy pytania co dalej, co my i co bohaterowie zrobiliby w tej sytuacji, jaki byłby nasz następny krok, co wyniknęłoby z rozważenia takiego a nie innego rozwiązania problemu. Podoba mi się to niedopowiedzenie.
 

Podoba mi się też zupełna nieprzystawalność jednego opowiadania do drugiego. Natomiast przyznać muszę, że styl opowieści może wprowadzać niejakie zamieszanie w przyswajanie słuchanych czy czytanych opowiadań. To nie jest mój ulubiony styl, ciężko przychodzi mi przejście od dość prozaicznych dialogów do filozoficznych wywodów, akapitów wysyłających nas w całkowicie inne rejony pojmowania. Dygresje często wyrzucają nas z rytmu a ponowny powrót do narracji opisującej elementy zwykłego życia wymaga cofania się do poprzednich części, akapitów, które poruszały przerwane w pół myśli rzeczywiste życie postaci. Bardzo lubię książki skłaniające do refleksji, książki, które na obyczajowym tle opisują zanik wartości, odczłowieczenie, rozterki bohaterów, ich przemijanie. Niemniej sposób oraz proporcje w jakich Olga Tokarczuk łączy owe zastanowienia z obrazowaniem realiów, niekoniecznie sprawiają literacką przyjemność, wynikłą zwykle z płynności i łagodnego podążania za treścią. 

Forma audiobukoowa, gdzie każde opowiadanie czytane jest przez innego autora, jest zdecydowanie godna polecenia. Takie nagranie podkreśla brak powiązania pomiędzy poszczególnymi opowieściami a zmiana lektora powoduje to, co w tym zbiorze jest konieczne - zmianę nastawienia i nastroju odbiorcy. Dzięki temu, po odsłuchaniu wszystkich opowiadań ma się wrażenia, że przebrnęło się przez dziesięć dobrych, odrębnych opowieści nie zaś przez wielostronicowy zlepek niepowiązanych form literackich. Polecam wielbicielom autorki. 

Wydawnictwo Literackie, 2018

Wersja: audiobook, 6h 43min

Czytają: Kamila Kuboth-Schuchardt, Wiktor Zborowski, Mariusz Bonaszewski, Kamilla Baar-Kochacińska, Maciej Kowalik, Robert Jarociński, Danuta Stenka, Magdalena Cielecka, Filip Kosior oraz Olga Tokarczuk