O przenoszeniu życia.

"Poste restante" Wojsław Brydak  8/10

"W każdym tkwi jego dawka szczęścia i jego dawka nieszczęścia. Pytanie, jak z proporcjami." (str.263)

Życie nie zawsze zakotwicza nas w miejscu urodzenia czy miejscu, w które zawiodła nas wola i dający szczęście wybór. Czasami nasze życie miota nami po kraju lub świecie, nakazując porzucić stare przyzwyczajenia na rzecz nowego, nieznanego i niekoniecznie pokochanego. Bywa, że te zmiany, łączące inne domy z nowymi emocjami, przeżyciami, innym spojrzeniem na nasze życie, jak i na życie wokół powoduje, że czujemy się bezdomni, że mamy wrażenie, że właściwie nie mamy swojego jednego, domowego, ciepłego adresu. Czujemy, że wszystkie listy do nas powinny być adresowane na "Post restante". I tak właśnie nazwał swoją debiutancką powieść Wojsław Brydak.

Autor, od lat związany z kulturą, zarówno tą wysoką jak i popularną, fotograf, dziennikarz, redaktor naczelny, a przede wszystkim tłumacz literatury z najwyższych półek, pokazał swój wyśmienity warsztat w powieści, która zachwyca językiem, która różnorodność wyjętą z chaosu życia zmienia w ogromny atut. Jest to powieść o życiu, z jego blaskami i cieniami, z momentami zachwytu i wzruszenia, z chwilami dramatycznymi i pozostawiającymi za sobą niegojące się rany. Bo takie właśnie jest życie. A autor składając ze sobą różne jego skrawki, tworzy zdania o niezwykłym pięknie, by zaraz zamienić je w język oczywistej nonszalancji czy brutalności. Brydak bawi się tu językiem i najwyraźniej czerpie z tego niezwykłą przyjemność. 

Rodzina, w której zmieszała się krew krakowska i rzeszowska, ma przed sobą życie pełne przeprowadzek, zmian, poszukiwań. Mama, Krakowianka z urodzenia a przede wszystkim z miłości, żyje słonecznością rodzinnego miasta, nie pozwalającą na złapanie oddechu w jakimkolwiek miejscu, w którym oddycha się innym powietrzem. Nostalgia układa w jej głowie obrazy idealne, które zweryfikuje dopiero wizyta, którą po latach złoży w ukochanym mieście. 

"Mamie zdawało się, że 'wczoraj' należy do innego świata., szczęśliwszego niż to, co teraz. Jakby człowiek pogrążał się w studni, a na górze, nad jej ocembrowaniem, nachylały się twarze, do których nie ma już dostępu, nie wiadomo, jak się dostać, po czym się wspiąć, coraz dalsze, coraz mniejsze; obwiedzione coraz grubszym pierścieniem mroku; współczujące, ale co z tego?" (str.195)

Bardziej racjonalny ojciec będzie szukał dla swej żony i syna miejsc, które zapewnią im godne życie. Nim nie będzie kierowała dusza czy potrzeba zakorzenienia się w jednym ukochanym miejscu. On, przy całym dobrym sercu, będzie dbał o to, by wspomnienia wojenne nie były ważniejsze niż powszedni chleb i o to, by kolejne poronienie czy wylew nie zabrało mu niezwykłej żony, o to, by syn spełniał muzyczne marzenia i by miał do czego wrócić. 

"Mama lokowała ziemię obiecaną w przeszłości. Ojciec w przyszłości. Inaczej mówiąc, mama była konserwatystką, natomiast ojciec szanował postęp."(str.27)

Miejsca, które walczą w miano najważniejszego, najbardziej stanowiącego o tożsamości rodziny są od siebie odległe o miliony uczuć, wspomnień, ideałów. Kraków, Rzeszów i Sopot stanowią odrębne małe ojczyzny, małe światy pełne nowych przyzwyczajeń, walki z tęsknotą za starym, już dobrze poznanym. Pan Brydak jednak, wglądając w umysły swoich bohaterów pokazuje, że żadne ze wspomnianych miejsc nie mogłoby istnieć bez pozostałych. Mama zamknięta w Rzeszowie, płacząca tęsknie nad śniadaniem, nie byłaby ową delikatną a jednocześnie wielką osobą bez krakowskich lat. Zaś nasz narrator, syn Jarek, nie oddawałby się sopockiemu życiu z takim podziwem, zapamiętaniem i młodzieńczą zapalczywością, gdyby gdzieś z tyłu głowy nie mieszkał obraz rodziny pełnej ciotek, stryjów, także gosposi Marcysi, świni Muni (ach, co to za świnia Proszę Państwa!) pozostawionych w Rzeszowie. 

To nie jest powieść, przy której każdy czytelnik poczuje się komfortowo. Wojsław Brydak ujął bowiem w jej ramy także dobrze znany jemu samemu świat kultury.  Muzyka to pianina i fortepiany stanowiące późniejszą sferę wymarzonego życia Jarka. 

"Z wyżyn przekwitającego budyneczku szkoły muzycznej wydawało się, że ludzie niegrający na żadnym instrumencie mało wiedzą o życiu. O tym, że zdolności są jak wygrana na loterii, niezależne od cnót czy wad, rodzicielskich pieniędzy czy biedy. O tym, że pasja daje wolność. I uzależnia." (str.120)

W tle rozbrzmiewają utwory wielkich kompozytorów, które autor zgrabnie miesza z jam sessions, na które biegiem rusza sopocka młodzież. na ścianach wiszą reprodukcje wielkich mistrzów, jak i obrazy bardziej nam współczesnych. Ach, a między nimi wisi nieodzowny dla pełnego obrazu lep na muchy. Ojczyzną mamy jest skrawek stołu z koronkowym obrusem, na którym spoczywa książka i to Książka nie byle jaka, zawsze romantyczna, zawsze historyczna, zawsze z czasów, które sławić będą miejsca i ludzi z najpiękniejszych polskich czasów. A gdy mamie przyjdzie poszukiwać pracy redaktorskiej to z underwoodem w dłoni, wszak wszystko co Brydak umieścił w tle tego rozbieganego życia ma smak, ma wysoki poziom, ma styl. A jaki styl maja opowieści o sopockim "tłumie z rodzynkami", a jakże pięknie brzmi maminy szał w dniu świniobicia! To opisy z dolnych partii życia, a jakże stylowe, jak bardzo smakowite.

"Poste restante" to powieść niezwykła. Przepiękną polszczyzną pełną ozdobników, synonimów i wielokrotnie złożonych zdań, prowadzi nas Wojsław Brydak przez złożone z przeprowadzek i tęsknot życie pewnej rodziny. Życie, w którym trzy miasta rywalizują o miano gniazda, gdzie nostalgia za przeszłym prowadzi do obłędu, gdzie czasem jedynym ratunkiem jest ucieczka przed samym sobą. Gdzie Polska mierzy się z Zachodem, gdzie wysoka kultura chłonie też ze świata jazzu i eksperymentu, gdzie uniesienia religijne walczą z niewiarą w jakąkolwiek odmianę losu, gdzie śmiejemy się z samych siebie i nad sobą płaczemy... A na post restante przychodzą do Jarka listy od Dominiki. One tworzą świat, który nie potrzebuje wspólnych miejsc. 

Wydawnictwo: Rebis, 2018

Seria: Salamandra 

Liczba stron: 320 

Za egzemplarz recenzencki dziękuję wydawnictwu Rebis.